Nöbetçi Eczaneler
Cumhuriyet’in ilanının onuncu yılı şerefine bestelenip 1933’teki törenlerde seslendirilen ve Kültür ve Turizm Bakanlığı arşivlerinde sadece bir bölümü yer alan 10. Yıl Marşı, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası (CSO) tarafından yeniden seslendirildi.
Giresun Mebusu Hakkı Tarık Beyefendi ve dört arkadaşı, 1933 yılında Cumhuriyet’in 10’uncu yılı için Meclis’e kanun teklifi vererek, günün manasına ait özel bir merasim yapılmasını istedi.
Bu kapsamda bir komitenin kurulması, Cumhuriyet’in 10’uncu yıl dönümünün 3 gün boyunca kutlanması, bu müddette resmi tatil ilan edilmesi üzere birçok detayın yer aldığı kanun teklifi 26 Haziran 1933’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Törenin hazırlıkları devam ederken, kurul bir taraftan da Cumhuriyet’in 10 yıllık muvaffakiyet hikayesini ve ihtilallerden duyulan memnunluğu anlatacak bir marşın yazılmasının uygun olacağı görüşünde birleşti.
Hazırlanacak marşta, Türkiye’nin yükselme yolunda 10 yılda kat ettiği büyük aralıkların anlatılması ve Türk inkılabının her şeyden üstün tutulduğunun gösterilmesi istendi, birkaç şairden, bu özelliklerde bir marş hazırlaması talep edildi.
Marşın ezberlenmesi için kurslar açıldı
Uzun elemeler sonucu komite, kelamlarını Behçet Kemal Çağlar ve Faruk Nafiz Çamlıbel’in yazdığı, bestesini Cemal Reşit Rey’in yaptığı “10. Yıl Marşı”nı uygun buldu.
Hükümet, merasimde halkın daima bir ağızdan, tıpkı hisle marşı söyleyebilmesi için seferberlik başlattı, gazeteler her gün marşın güftesini yayımladı ve okullarda marşın süratle ezberlenmesi için kurslar açıldı.
Türk halkının kalbine ilmek ilmek işlenen marş, Cumhuriyetin 10’uncu yıl kutlamaları kapsamında yurt genelinde büyük coşkuyla seslendirildi.
Büyük Başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün katıldığı Ankara Hipodrom’da düzenlenen Cumhuriyet Bayramı kutlamalarında orkestra tarafından çalınan marşa protokol, halk, askerler, izciler ve öğrenciler de büyük coşkuyla eşlik etti.
Tarihi evraklarda 10. Yıl Marşı
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığındaki 5 Ekim 1933’deki evraka nazaran, Cumhuriyetin 10’uncu yıl dönümünde bütün Türkiye’de söylenecek marşın basılı halinin okullara gönderildiği kaydedildi.
Öte yandan 12 Ekim 1933’deki Kırşehir Maarif Müdürünün, Ulusal Eğitim Bakanlığına yazdığı dokümanda ise marşın istenilen derece öğrenilmiş olmasına karşın her hafta etütlere devam edildiği detayı yer aldı.
Konuyla ilgili arşivdeki evraklar ortasında marşın notaları da bulunuyor.
Cumhuriyet’in ilanının 10’uncu yılına denk gelen 29 Ekim 1933’teki Cumhuriyet Bayramı merasimlerine ait manzaralar Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü arşivinde yer alıyor.
Görüntülerde, kutlama merasimleriyle bir arada 10. Yıl Marşı’nın seslendirildiği bir kısım de bulunuyor. Lakin arşivdeki kayıt, “Çıktık açık alınla on yılda her savaştan / On yılda on beş milyon genç yarattık her yaştan / Başta bütün dünyanın saydığı başkumandan / Demir ağlarla ördük anayurdu dört baştan.” dizelerinin akabinde kesiliyor.
“CSO için Cumhuriyet’in 100’üncü yılı çok öbür maneviyat taşıyor”
CSO, Cumhuriyet’in 10’uncu yıl dönümü merasimlerinde seslendirilen ve arşivde yarım kalan marşı, 90 yıl sonra tamamladı.
İzleyenler, şef Cemi’i Cem Deliorman’ın yönettiği orkestra tarafından seslendirilen 10. Yıl Marşı’na eşlik etti, uzun müddet ayakta alkışladı.
CSO Şefi Deliorman, Cumhuriyet fikrinin, CSO ile özdeşleştiğini vurgulayarak, “Cumhuriyet ve orkestra, tarihe bakıldığında birbirini desteklemiş, birbiri için üretilmiş iki kavram. Orkestra için Cumhuriyet’in 100’üncü yılı çok öbür maneviyat taşıyor” dedi.
Marşların Türk tarihinde değerli dönüm noktalarına atıf yaptığını, bu nedenle de repertuvarlarında 10. Yıl Marşı’na da yer verdiklerini belirten Deliorman, şunları kaydetti:
“10. Yıl Marşı kuşkusuz halkımız tarafından kabul görmüş, herkesin ezbere bilip söyleyebildiği bir marş. Yeri hepimiz için çok farklı. Dinleyicilerimizin marşları söyleyip bizim çalmamız çok farklı bir motivasyon. Birlik ve beraberlik ruhunu temsil eden bir tablo ortaya çıkıyor. Maneviyatı çok yüksek, gurur verici, bu türlü bir tarihi anın modülü olmaktan, CSO olarak bu sorumluluğu üstlenmekten memnunuz.”